มัทฉะคืออะไร? ทำไมชาเขียวชนิดนี้ถึงฮิตและดีต่อสุขภาพ

มัทฉะคืออะไร? ความหมายและต้นกำเนิดชาเขียวมัทฉะ

มัทฉะ (抹茶) เป็น ชาเขียวญี่ปุ่น ชนิดพิเศษที่ผลิตจากใบชาที่ปลูกในร่มเงา และบดเป็นผงละเอียดสีเขียวสดใส ซึ่งแตกต่างจากชาเขียวทั่วไปที่เราต้มหรือชงน้ำร้อนผ่าน มัทฉะ นั้นเราจะกินทั้งใบชาที่บดแล้ว ทำให้ได้รับสารอาหารอย่างเต็มที่

ประวัติศาสตร์ของมัทฉะ

ชาเขียวมัทฉะ มีประวัติศาสตร์ยาวนานกว่า 900 ปี เริ่มต้นจากนักพระชาวญี่ปุ่นที่ไปเรียนรู้การทำชาจากจีน และนำกลับมาพัฒนาให้เหมาะสมกับวัฒนธรรมญี่ปุ่น ในยุคคามาคุระ (1185-1333) มัทฉะได้กลายเป็นส่วนสำคัญของ พิธีชาญี่ปุ่น หรือ “ซาโดะ” (茶道)

การปลูกชาสำหรับทำ มัทฉะ มีขั้นตอนที่ซับซ้อน โดยต้นชาจะถูกปกคลุมด้วยผ้าหรือไผ่ประมาณ 3-4 สัปดาห์ก่อนการเก็บเกี่ยว เพื่อป้องกันแสงแดด ทำให้ใบชามีสีเขียวเข้มและเพิ่มปริมาณกรดอะมิโน เทอาน่าย (L-theanine) ที่ให้รสชาติหวานเป็นธรรมชาติ

มัทฉะคืออะไร ความแตกต่างระหว่างมัทฉะกับชาเขียวธรรมดา 

หลายคนอาจสับสนว่า มัทฉะ กับ ชาเขียว ธรรมดามีความแตกต่างกันอย่างไร นี่คือข้อแตกต่างหลัก:

วิธีการปลูกและการเก็บเกี่ยว

มัทฉะ:

• ปลูกในที่ร่มเงา (Shade-grown) 3-4 สัปดาห์ก่อนเก็บเกี่ยว
• เก็บเฉพาะใบอ่อนบริเวณยอดต้น
• ผลิตในปริมาณจำกัด ทำให้มีราคาสูง

ชาเขียวธรรมดา:

• ปลูกกลางแจ้งได้รับแสงแดดเต็มที่
• เก็บใบชาหลายระดับจากต้น
• ผลิตได้ปริมาณมาก ราคาถูกกว่า

วิธีการแปรรูป

มัทฉะ:

• นึ่งใบชาทันทีหลังเก็บเกี่ยว
• ลอกเอาเส้นใยและก้านออก เหลือแต่เนื้อใบ
• บดด้วยโม่หินแกรนิตแบบดั้งเดิม ใช้เวลาหลายชั่วโมง
• ได้ผงละเอียดสีเขียวสดใส

ชาเขียวธรรมดา:

• ผ่านกระบวนการหมักหรือคั่ว
• ตัดใบชาเป็นชิ้นเล็กๆ
• ผลิตได้เร็วกว่า

การบริโภค

มัทฉะ: ผสมผงละเอียดกับน้ำร้อน ดื่มทั้งใบชาที่บด ชาเขียวธรรมดา: ชงน้ำร้อนผ่านใบชา ดื่มแต่น้ำชา

ประโยชน์ของมัทฉะ ทำไมชาเขียวมัทฉะถึงดีต่อสุขภาพ

เหตุผลที่ มัทฉะ ได้รับการยกย่องให้เป็น “ซุปเปอร์ฟู้ด” ก็เพราะมีประโยชน์ต่อสุขภาพมากมาย โดยเฉพาะสารต้านอนุมูลอิสระที่มีปริมาณสูงกว่าชาเขียวธรรมดาถึง 137 เท่า!

1. อุดมไปด้วยสารต้านอนุมูลอิสระ (Antioxidants)

มัทฉะ มี คาเทชิน โดยเฉพาะ EGCG (Epigallocatechin Gallate) ในปริมาณสูง ช่วย:

• ชะลอความแก่ของเซลล์
• ลดความเสี่ยงของโรคมะเร็ง
• เสริมสร้างระบบภูมิคุ้มกัน
• ป้องกันโรคหัวใจและหลอดเลือด

2. ช่วยให้สมองตื่นตัวแต่ไม่กระวนกระวาย

ความพิเศษของ ชาเขียวมัทฉะ คือมีทั้ง คาเฟอีน และ เทอาน่าย (L-theanine)

• คาเฟอีนช่วยให้ตื่นตัว เพิ่มสมาธิ
• เทอาน่ายช่วยผ่อนคลาย ลดความเครียด
• เมื่อทำงานร่วมกัน จะให้ความรู้สึกสงบแต่ตื่นตัว (Calm Alertness)

3. ช่วยเผาผลาญไขมันและควบคุมน้ำหนัก

งานวิจัยพบว่า มัทฉะ สามารถ:

• เพิ่มอัตราการเผาผลาญไขมันถึง 17%
• ช่วยลดไขมันหน้าท้อง
• ควบคุมระดับน้ำตาลในเลือด
• ลดการสะสมของไขมันในร่างกาย

4. บำรุงผิวพรรณให้กระจ่างใส

ประโยชน์มัทฉะ ด้านความงาม:

• วิตามิน C ช่วยสร้างคอลลาเจน
• สารต้านอนุมูลอิสระช่วยป้องกันความเสียหายจากแสงแดด
• ช่วยลดการอักเสบของผิว
• ทำให้ผิวดูกระจ่างใสและอ่อนเยาว์

5. ดีต่อสุขภาพหัวใจ

การดื่ม มัทฉะ เป็นประจำช่วย:

• ลดระดับคอเลสเตรอลเลว (LDL)
• ลดความดันโลหิต
• ป้องกันการอักเสบของหลอดเลือด
• ลดความเสี่ยงของโรคหัวใจ

วิธีเลือกซื้อมัทฉะคุณภาพดี

การเลือกซื้อ มัทฉะแบบผง ที่ดีนั้นต้องดูหลายปัจจัย เพราะในตลาดมีทั้งของแท้และของเทียมที่คุณภาพต่างกันมาก

เกรดของมัทฉะ

1. Ceremonial Grade (เกรดพิธีชา)

• คุณภาพสูงสุด ราคาแพงสุด
• สีเขียวสดใส ไม่ขม รสชาติหวานเป็นธรรมชาติ
• เหมาะสำหรับดื่มแบบดั้งเดิม (ผสมน้ำร้อนอย่างเดียว)

2. Premium Grade (เกรดพรีเมี่ยม)

• คุณภาพดี ราคาปานกลาง
• รสชาติเข้มข้น เหมาะสำหรับทำลาเต้หรือเครื่องดื่มผสม

3. Culinary Grade (เกรดทำอาหาร)

• ราคาถูกที่สุด รสขมเล็กน้อย
• เหมาะสำหรับทำขนมหรือผสมในสูตรอาหาร

วิธีสังเกตมัทฉะคุณภาพดี

สี: สีเขียวสดใส ไม่เหลือง ไม่เทา เนื้อสัมผัส: ผงละเอียดมาก ไม่เป็นก้อน กลิ่น: หอมหวาน มีกลิ่นหญ้าธรรมชาติ ไม่มีกลิ่นอับ รสชาติ: หวานเป็นธรรมชาติ มี umami ไม่ขมมากจนเกินไป แหล่งที่มา: ควรมาจากญี่ปุ่น โดยเฉพาะจาก Uji, Nishio หรือ Kagoshima

เคล็ดลับการเก็บรักษา

• เก็บในตู้เย็น อุณหภูมิ 0-5°C
• หลีกเลี่ยงแสงแดดและความชื้น
• ใช้ภาชนะปิดสนิท
• ควรใช้ให้หมดภายใน 6-12 เดือนหลังเปิด

วิธีชงมัทฉะแบบดั้งเดิม

การชงมัทฉะแบบดั้งเดิมเป็นศิลปะที่ต้องใช้ความอดทนและเทคนิค แต่เมื่อทำได้แล้วจะได้รสชาติที่แท้จริงของมัทฉะ

อุปกรณ์ที่ต้องใช้

1. ชาเซ็น (Chasen) – ไผ่ปัดชาแบบญี่ปุ่น
2. ชาชาคุ (Chashaku) – ช้อนไผ่สำหรับตักมัทฉะ
3. ชาวัน (Chawan) – ถ้วยชาขนาดใหญ่
4. เครื่องร่อนผง – สำหรับร่อนมัทฉะให้ละเอียด

ขั้นตอนการชง (แบบ Usucha – ชาใส)

1. เตรียมน้ำ

• ต้มน้ำให้เดือด แล้วปล่อยให้เย็นลงเหลือ 70-80°C
• อุณหภูมิที่เหมาะสมจะให้รสชาติที่ดีที่สุด

2. อุ่นถ้วยชา

• เทน้ำร้อนลงในชาวัน เขย่าเบาๆ แล้วเทออก
• จะช่วยให้มัทฉะไม่เย็นเร็วเกินไป

3. ตวงมัทฉะ

• ใช้ชาชาคุตัก มัทฉะ ประมาณ 2 ช้อนชา (1.5-2 กรัม)
• ร่อนผ่านตะแกรงเพื่อป้องกันการเป็นก้อน

4. เติมน้ำร้อน

• เทน้ำร้อนลงไปประมาณ 60-70 มล.
• เทแบบค่อยๆ ไม่ใช่เทใส่เดียว

5. ปัดชา

• ใช้ชาเซ็นปัดเป็นรูป “M” หรือ “W”
• ปัดประมาณ 15-20 วินาที จนเกิดฟองละเอียด
• อย่าปัดแบบหมุนวน เพราะจะทำให้ฟองแตก

6. เสิร์ฟ

• ดื่มทันทีขณะยังอุ่น
• ดื่มทีละจิบเล็กๆ ให้รู้สึกถึงรสชาติทุกชั้น

เคล็ดลับการชงให้อร่อย

• อุณหภูมิน้ำ: ไม่ร้อนเกิน 80°C จะทำให้ขม
• สัดส่วน: มัทฉะ 1.5-2 กรัม ต่อน้ำ 60-70 มล.
• เวลาปัด: ไม่เกิน 30 วินาที
• ฟอง: ฟองละเอียดจะให้รสชาติที่ดีกว่าฟองใหญ่

เมนูมัทฉะยอดนิยม

นอกจากการดื่ม มัทฉะ แบบดั้งเดิมแล้ว ยังมีเมนูมัทฉะหลากหลายที่ได้รับความนิยมทั่วโลก

1. มัทฉะลาเต้ (Matcha Latte)

ส่วนผสม:

• มัทฉะผง 1-2 ช้อนชา
• นมสด 200 มล.
• น้ำร้อน 50 มล.
• น้ำหวาน (ตามชอบ)

วิธีทำ:

1. ผสมมัทฉะกับน้ำร้อนเล็กน้อย ตีให้เข้ากัน
2. อุ่นนมให้ร้อน ตีฟองนม
3. เทมัทฉะลงในแก้ว ตามด้วยนมร้อน
4. ตกแต่งด้วยฟองนมและโรยมัทฉะผง

2. มัทฉะไอศกรีม

ส่วนผสม:

• ครีมข้น 400 มล.
• นมสด 200 มล.
• มัทฉะผง 3 ช้อนโต๊ะ
• น้ำตาล 100 กรัม
• ไข่แดง 4 ฟอง

3. มัทฉะชีสเค้ก

เค้กเนื้อนุ่มรสชาติหวานมันของครีมชีส ผสมกับความหอมของมัทฉะ เป็นเมนูขนมที่ได้รับความนิยมในร้านกาแฟ

4. มัทฉะมาการอง

คุกกี้มาการองรสมัทฉะที่มีเนื้อกรอบนอกนุ่มใน สีเขียวสวยงาม เป็นของขวัญที่นิยมมาก

5. มัทฉะมิลค์ชิค

เครื่องดื่มเย็นที่ผสมมัทฉะกับไอศกรีมวานิลลา และนม ให้รสชาติครีมมี่และหอมมัน

คำถามที่พบบ่อยเกี่ยวกับมัทฉะ

มัทฉะมีคาเฟอีนมากไหม?

มัทฉะ มีคาเฟอีนประมาณ 35-70 มก. ต่อการเสิร์ฟ 1 ถ้วย ซึ่งน้อยกว่ากาแฟ (95-200 มก.) แต่มากกว่าชาเขียวธรรมดา (25-50 มก.) อย่างไรก็ตาม เทอาน่ายในมัทฉะจะช่วยให้คาเฟอีนถูกปลดปล่อยอย่างช้าๆ ทำให้ไม่เกิดอาการใจสั่นหรือกระวนกระวาย

เด็กดื่มมัทฉะได้ไหม?

เด็กสามารถดื่ม ชาเขียวมัทฉะ ได้ แต่ควรลดปริมาณลงครึ่งหนึ่ง และไม่ควรดื่มก่อนนอนเพราะมีคาเฟอีน

หญิงตั้งครรภ์ดื่มมัทฉะได้ไหม?

หญิงตั้งครรภ์สามารถดื่ม มัทฉะ ได้แต่ในปริมาณจำกัด ไม่เกิน 1 ถ้วยต่อวัน เพราะมีคาเฟอีน แนะนำให้ปรึกษาแพทย์ก่อน

มัทฉะช่วยลดน้ำหนักจริงไหม?

ประโยชน์มัทฉะ ในเรื่องการลดน้ำหนักได้รับการยืนยันจากงานวิจัยหลายชิ้น โดยช่วยเพิ่มการเผาผลาญและลดการสะสมไขมัน แต่ต้องควบคู่กับการออกกำลังกายและการกินอาหารที่ถูกต้อง

ราคามัทฉะแพงเพราะอะไร?

มัทฉะ มีราคาแพงเพราะ:

• กระบวนการปลูกที่ซับซ้อน (ปลูกในร่มเงา)
• เก็บเฉพาะใบอ่อนคุณภาพดี
• กระบวนการผลิตที่ใช้เวลานาน (บดด้วยหินแกรนิต)
• ผลิตในปริมาณจำกัด

มัทฉะเก็บได้นานแค่ไหน?

มัทฉะแบบผง ที่ยังไม่เปิดเก็บได้นาน 1-2 ปี หากเก็บในตู้เย็น แต่หลังเปิดแล้วควรใช้ให้หมดภายใน 6-12 เดือน เพื่อรสชาติและสีที่ดีที่สุด

ดื่มมัทฉะมากเกินไปเป็นอันตรายไหม?

การดื่ม มัทฉะ มากเกินไป (มากกว่า 5 ถ้วยต่อวัน) อาจทำให้:

• ได้รับคาเฟอีนมากเกินไป
• คลื่นไส้ ปวดศีรษะ
• นอนไม่หลับ
• ระคายเคืองกระเพาะอาหาร

มัทฉะกับชาเขียวอะไรดีกว่า?

มัทฉะ ให้สารอาหารและสารต้านอนุมูลอิสระมากกว่าชาเขียวธรรมดา เพราะเราดื่มทั้งใบชาที่บด แต่ราคาแพงกว่า ส่วนชาเขียวธรรมดาราคาถูกกว่าและหาซื้อง่ายกว่า